بهداشت حرفه ای در کار با رایانه

استفاده روز افزون از کامپیوتر به عنوان وسیله ای جهت انجامسریعتر کارها و حل مشکلات بشری مشکلاتی را بوجود اورده که در این بخش به آن میپردازم :

برخی از مشکلات و عوارض ناشی از کاربارایانه عبارتند از :

1- مشکلات بینایی :

مشکلات بینایی یکی از شایعترینمشکلاتی است که در اثر کار زیاد با رایانه ایجاد می شود ؛ مانند درد ، ‌سرخی و سوزشچشم و آبریزش آن ، دوبینی ، احساس تاری دید که به کاهش قدرت بینایی ، خستگی و دردچشم و سردرد منجر می شود . چشمهایانسان عادت دارند تا بسیار راحت بر روی اشیای دور و نزدیک متمرکز شوند؛ به همین دلیل احتمال خستگی ماهیچه چشمی که بر روی کاغذ و صفحه مانیتور متمرکز شدهوجود دارد . همچنین ماهیچه های دیگر چشم ، از تغییرات نور یا درخشندگی یا از تغییرمسیر دید بین صفحه مانیتور و نوشته های در حال تایپ خسته می شوند و به دلیل جابجاییزیاد کلمات ،‌چشم قدرت تطابق خود را به مرور از دست می دهد . افرادی که دارایاختلالات انکساری اصلاح نشده هستند بیشتر در معرض خطر می باشند . 

2- عوارض اسکلتی و عضلانی :

یکی دیگر از شایع ترین عوارض کار بارایانه ، دردهای عضلانی و درد مچ دست و بازوهاست . درد گردن و کمر و در درازمدت ،خمیدگی پشت ، از عوارض دیگر کار زیاد و طولانی با رایانه است .

معمولاً کاربران رایانه ، ساعدها ، دست ها ،بازوان ، پشت و گردن خود را در یک حالت ثابتقرارمی دهند و این عمل باعث وارد شدن فشار زیاد ، در زمانطولانی ، بر روی ماهیچه ها و تاندون های فرد می شود و در نهایت می تواند به مشکلاتعضلانی و مفصلی نیز منجر شود . در این رابطه ، فاکتورهای ارگونومیکی نظیر بارکاری ،حرکت تکراری ، طرز نشستن ، زاویه دید ، وضعیت میز و صندلی ، ارتفاع صفحه کلید ومانیتور ، وضعیت نوری ، سرعت تایپ ، عدم آرامش روانی و ... می تواند از فاکتورهایعمده خطر باشد .

3- مشکلات زایمانی و بارداری :

برخی پژوهشگران ،بر این باورند که زایمان ها و بارداری های غیرعادی و تولد نارس و ناقص ، با استفادهاز صفحه نمایش رایانه و وجود تشعشعات آن مربوط است . انستیتو بهداشت شغلی فنلاند ،امکان ارتباط بین اشعه ناشی از رایانه و سقط جنین را مورد مطالعه قرار داده است . در این مطالعات مشخص شد که سقط جنین در زنانی که در معرض میدان های مغناطیسی حاصلاز رایانه با قدرت بیش از۹/۰میکروتسلا ( واحد اندازه گیری شدت میدان مغناطیسی ) قرار دارند شایع تراست . ( بنابراین تولید کنندگان و وارد کنندگان رایانه باید این موضوع را جدی گرفتهو استانداردهای قانونی را رعایت کنند . ) همچنین استرس ها و فشارهای کاری در اموررایانه ای و وضعیت مناسب بدنی در هنگام کار نیز از جمله عوامل ایجاد کننده اینعوارض هستند .

4- مشکلات پوستی :

ولتاژ زیاد لامپ تصویر باعثتولید میدان الکترواستاتیک و بارهای الکتریکی مثبت در سطح خارجی صفحه نمایش می شود . . در میدان بین بارهای مثبت و صورت اپراتور ، گرد و خاک و ذرات در تمامی جهاتحرکت می کنند . اگر چه میزان گرد و خاک و ذرات بسته به نوع تهویه اتاق ،‌کفپوش وعوامل دیگر تغییر می کند ، همیشه وجود دارند.

جریان بارهای مثبت حاصل در این میدان ،‌ ممکن است در کسانی که حساسیتپوستی دارند باعث خشک شدن پوست دست و صورت و ترک خوردن آن شود .

همچنین بررسی هایی صورت گرفته که نشان می دهدافرادی که از حساسیت های پوستی شکایت دارند و هنگام کار بیشتر تحت فشارهای فکری وعصبی قرار می گیرند ، این فشارها و استرس ها می تواند باعث تغییرات هورمونی مانندتیروکسین ( هورمون غده تیروئید ) و پرولاکتین ( هورمون هیپوفیز قدامی ) و همچنینضایعات پوستی شود .

در یک مطالعه دیگر نیز که درسوئد صورت گرفته است ارتباط بین ضایعات پوست صورت و کار با رایانه را به فاکتورهایروانی اجتماعی و مسائل محیط کار نسبت داده اند . البته فاکتورهای شخصی هم در بروزاین ضایعات دخالت دارند .

4- استرس و مشکلات عصبی - روانی :

حجم کار زیاد و دوری ازهمکاران در محیط کار می تواند منجر به بروز مشکلات روانی شود . البته لازم به ذکراست که کار با کامپیوتر افسردگی زا نیست بلکه حجم زیاد کار است که در ایجاد استرسروانی نقش دارد . 

5- تنفس گازهای مضر :

بدنه رایانه و نمایشگرها بر اثر گرمشدن ، بوی مخصوصی از خود متصاعد می کنند . از جمله این بوها ، گاز دیوکسین است کهتوسط بدنه رایانه ( بر اثر حرارت ) و صفحه نمایشگر تولید می شود . این مواد بهعنوان مواد ضد حریق در بدنه نمایشگر و بردهای رایانه به کار می روند . همچنین گازازن به هنگام کار چاپگر لیزری تولید می شود که به بافت مخاطی بینی ، چشم و گلو آسیبمی رساند . بنابراین ، رعایت استاندارد های مربوط در این خصوص توسط وارد کنندگان یاتولید کنندگان رایانه ضروری است .

باید اذعان داشت که کار با رایانه کسی را بیمار نکرده و عوارضی را بهوجود نمی آورد ، بلکه رفتارهای غلط و ناصحیح و غیراصولی ، درجه تأثیرپذیری منفی رادر کار با رایانه بالا برده و شخص را دچار عوارض مختلف می کند رعایت اصول بهداشتکار ، شرط درست و صحیح کار کردن با رایانه است که در زیر به برخی از این اصول اشارهمی شود:

کارکنانی که با رایانه کار می کنند ، درزمان استخدام و شروع به کار و سپس به طور سالیانه ( در قالب معاینات دوره ای ) بایدتوسط متخصصان چشم یا بینایی سنجی مورد معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرند و بهتوصیه های پزشک ، توجه جدی شود.

در معاینات قبلاز استخدام و دوره ای ، به عوارض و بیماریهای مفصلی و عضلانی توجه شود و کارکنانیکه به دردهای مفصلی ، کمردرد ، شانه و ...مبتلا شده اند به سرعت به پزشک طب کار یاسایر متخصصان مراجعه کنند.

در دوران بارداری ،‌زنان از کار با رایانه معاف شوند.

محدودیت کاربا رایانه در نظر گرفته شود و توأم با استراحت های کوتاه مدت در بین کار باشد . توصیه می شود برای هر یک ساعت کار مداوم ،‌۱۵دقیقه استراحت در نظر گرفته شود . در هنگام استراحت بین کار بایستید ،قدم بزنید و فکر خود را به موضوعات دیگر متمرکز کنید . ماهیچه های خود را شل و سپسآنها را بکشید و وضعیت آنها را تغییر دهید . نرمش در هنگام استراحت و بین کارسودمند است . ( برای رفع خستگی می توان از حرکات کششی استفاده نمود ) . برای کاهشخستگی چشم باید هر چند مدت یک بار به نقطه ای در فواصل دور نگاه کنید . در هنگامکار با رایانه اگر بدن کشیده باشد و سر بالا نگاه داشته شود و شانه ها آویزان باشدبالا تنه در راحت ترین حالت قرار خواهد گرفت ، چرا که بد نشستن انجام کار را سخت ترکرده و منجر به خستگی ماهیچه ها و ایجاد عوارض می شود .

روشنایی محل کار باید مخلوطی از نورسفید و زرد بوده ( ترجیحاً از لامپمهتابی استفاده شود ) و شدت آن درحدود۳۰۰لوکس باشد .

میز کار طوری قرار گیردکه روشنایی لامپ های سقف در طرفین قرار گیرد و از قرار دادن میز در محلی که نورلامپ مستقیماً در برابر کاربر باشد خودداری شود . در استفاده از روشنایی طبیعی نیزنباید صفحه مانیتور در برابر پنجره قرار گیرد .

برای به حداقل رساندن فشار بر روی گردن و کمر ، استفاده از گیره هایاوراق یا کاغذ گیر لازم است .

وقتی با رایانه کارندارید چاپگر آن را خاموش کنید و یا آن راخارج از محیط کار قرار دهید . برای هوایاتاق کار ، دمای ۲۳-۱۹ درجه سانتی گراد و رطوبت حدود ۵۰ درصد مناسب است .

به منظور رفع آثار مخرب و سوء کارهای تولید شدهاز رایانه و ضمایم ان ، بهتر است با باز کردن درب و پنجره ها و یا تعبیه دستگاهتهویه ، هوای اتاق به طور مرتب تعویض شود .

صندلیو میز مورد استفاده در حفظ سلامت و فرم عضلات و اسکلت بدن نقش بسیار مهمی دارند ،بنابراین ، باید اصول ارگونومیک در انتخاب آنها رعایت شود . در زیر به مواردی ازآنها اشاره می شود :

ارتفاع صندلی باید قابلتنظیم باشد . ارتفاع ۶/۴۰ تا ۵۲ سانتی متر برای صندلی های فشرده یعنی قرار گرفته درزیر باری معادل ۴/۴۵ کیلوگرم توصیه می شود . ارتفاع صندلی طوری تنظیم شود که مانعوارد شدن فشار اضافی بر ناحیه زیر ران ها شود یعنی ارتفاع صندلی از فاصله کف اتاقتا ناحیه زیر ران ها در حالتی که شخص نشسته است کمتر باشد . طول تشک صندلی ۳۸ تا ۴۳سانتی متر و عرض آن ۴۵ سانتی متر باشد . برای افراد چاق صندلی های پهن تر توصیه میشود .

ضخامت تشک در حدود ۴ تا ۵ سانتی متر باشد ورویه ان از جنسی باشد که اصطلاحاً بتواند تنفس کند و لبه جلو صندلی ، گرد و لبهبیرونی آن ، نرم باشد .

زاویه پشتی با تشک صندلی، حداقل ۹۰ تا ۱۰۵ درجه باشد . برای کاهش فشار وارده بر دیسک ها زاویه تا ۱۲۰ درجهترجیح دارد . عرض پشتی صندلی هم باید حداقل ۵/۳۰ سانتی متر در ناحیه کمر باشد . بعضی از صاحب نظران ، ارتفاع پشتی صندلی را حداقل ۵۰ سانتی متر توصیه می کنند . بههر حال ،‌ پشتی صندلی باید طوری تنظیم شود تا از مهره های کمری محافظت کند .

برای تکیه گاه کمر ، استاندارد ASNI تکیه گاهی را توصیه می کند که ۹/۲۲-۲/۱۵ارتفاع و ۵/۳۰ سانتی متر عرض داشته باشد و به فاصله ۲/۱۵ تا ۴/۲۵ سانتی متر از نقطهمرجع صندلی قرار گیرد . تکیه گاه کمر باید در حدود ۵ سانتی متر نسبت به پشتی صندلیبرجستگی داشته باشد .

صندلی های مورد استفاده درکار با رایانه بهتر است دسته دار بوده و دسته آن با ارتفاع میز کار مطابقت داشتهباشد . همچنین دارای ۵ چرخ بوده و چرخان باشد . شیب کف صندلی ۵ تا ۱۵ درجه برایتمایل به جلو و ۵ درجه تمایل به عقب را امکان پذیر سازد . در صورت نیاز استفاده اززیرپایی توصیه میش ود . بهترین وضعیت برای تغییر حالت پا استفاده از تکیه گاه است .

میزکار نیز باید قابل تنظیم باشد و سطح کار بایددر ترازی قرار گیرد که ارتفاع کار کردن را با ارتفاع آرنج هم تراز کند .

سطح صفحه کلید ، هم ارتفاع با دسته صندلی و آرنجباشد و مچ ها به طور عادی روی صفحه کلید ها قرار گیرد ، به طوری که هنگام کار ،ساعدها تقریباً موازی با افق قرار گرفته و زاویه بین مچ دست و ساعد ، ۵ تا ۱۰ درجهباشد .

در برخی از بررسی ها ( ارتفاع سطح کار راحدود ۵۸ تا ۷۱ سانتی متر توصیه میکنند ) موقعیت mouse در همان ارتفاع و فاصله نسبت به صفحهکلید است .

صفحه مانیتور نیز باید طوری تنظیم شودکه بالاترین سطح آن در امتداد دید چشم ها قرار گیرد و زاویه صفحه آن نسبت به خطفرضی عمود بر میز ، ۱۰ تا ۲۰ درجه در نظر گرفته شود . فاصله مناسب بین چشم و صفحهنمایش ۶۰-۵۰سانتی متر است .

بهترین رنگ برای صفحهمانیتور سبز تیره رنگ کهربایی است . سفید بر روی سیاه نیز تباین خوبی دارد ، اماممکن است انعکاس درخشندگی را افزایش دهد ولی سیاه بر روی سفید درخشندگی را کاهش میدهد .